A ju ka ndodhur ndonjëherë që një bisedë të fillojë thjeshtë, por papritur të kthehet në debat? Fjalët ngatërrohen lehtë dhe papritur gjendemi duke u mbrojtur në vend që të dëgjojmë njëri-tjetrin.
Këtu hyn në lojë Komunikimi Jo i Dhunshëm (KJD/NVC). I krijuar nga Marshall Rosenberg, KJD ka të bëjë me të folurit—dhe dëgjimin—në një mënyrë që ndërton lidhje në vend të konfliktit. Në thelb ai përbëhet nga katër hapa të thjeshtë: Vëzhgimi, Ndjenjat, Nevojat dhe Kërkesat.
Le t’i shpjegojmë në gjuhën e përditshme.
1. Vëzhgimi: Të qëndrojmë tek faktet
Hapi i parë është të përshkruajmë çfarë ka ndodhur në të vërtetë, pa fajësim apo gjykim. Mendoni sikur po tregoni çfarë do të regjistronte një kamera.
- Në vend të: “Je gjithmonë i papërgjegjshëm—gjithmonë vonohesh.”
- Provojeni: “Erdhe 20 minuta pas kohës që ramë dakord.”
Shikoni ndryshimin? E para sulmon, e dyta thjesht tregon faktin. Kur qëndrojmë tek faktet, tjetri ka më pak gjasa të ndihet i sulmuar.
2. Ndjenjat: Të emërtojmë çfarë ndodh brenda nesh
Pasi kemi thënë çfarë ka ndodhur, ndajmë si ndjehemi. Ndjenjat e vërteta janë: i trishtuar, i gëzuar, i lënduar, i shqetësuar, i lodhur. Nuk janë gjykime si “Ndjehem i shpërfillur” apo “Ndjehem i tradhtuar.”
- Në vend të: “Ndjehem sikur s’të intereson.”
- Provojeni: “Ndjehem i zhgënjyer dhe pak i lënduar.”
Kur shprehim ndjenjat sinqerisht, tregojmë njerëzoren tonë. Është shumë më e lehtë të lidhemi me “Jam i shqetësuar” sesa me “S’të intereson.”
3. Nevojat: Çfarë ka rëndësi në të vërtetë
Pas çdo ndjenje, fshihet një nevojë. Mund të jetë respekti, besimi, dashuria, pushimi ose siguria. Nevojat janë universale—të gjithë i kemi.
- Shembull: “Ndjehem i zhgënjyer sepse kam nevojë për besueshmëri në marrëveshjet tona.”
Ky hap është i fuqishëm sepse e zhvendos fokusin nga fajësimi i tjetrit tek çfarë ka vërtet rëndësi për ne. Dhe shumicën e kohës, të tjerët mund ta kuptojnë.
4. Kërkesat: Të kërkojmë, jo të urdhërojmë
Në fund, në vend që të shpresojmë që të tjerët të na lexojnë mendjen, bëjmë një kërkesë të qartë dhe të sjellshme. Kërkesat janë konkrete dhe të realizueshme, jo të paqarta apo kërcënuese.
- Në vend të: “Mos u vono kurrë më!”
- Provojeni: “A do të ishe i gatshëm të më shkruash një mesazh nëse do vonohesh më shumë se 10 minuta?”
Një kërkesë hap derën për bashkëpunim. Një urdhër e mbyll atë.
Një Shembull nga Jeta e Përditshme
Ja si mund të tingëllojë kur i vendosim të gjitha bashkë:
- Vëzhgimi: “Kur nuk më telefonove për të më treguar që do të vonoheshe…”
- Ndjenja: “…u ndjeva i shqetësuar dhe i frustrueshëm…”
- Nevoja: “…sepse e vlerësoj shumë besueshmërinë dhe komunikimin…”
- Kërkesa: “…A do të ishe i gatshëm të më njoftosh herën tjetër nëse do vonohesh?”
Vëreni sa ndryshe ndihet krahasuar me: “Je gjithmonë i pasjellshëm!” Njëri fton për lidhje, tjetri ngrit mure.
Pse ka rëndësi
Jeta është plot momente ku zgjedhim: a do të reagojmë me fajësim apo do të përgjigjemi me sinqeritet dhe empati? Këta katër hapa—Vëzhgimi, Ndjenjat, Nevojat, Kërkesat—na ndihmojnë të ndalemi dhe të flasim në një mënyrë që na afron, edhe kur situata është e vështirë.
Tek GROK, na pëlqen t’i bëjmë këto ide praktike përmes lojërave dhe aktiviteteve. Sepse e vërteta është se sa më shumë të ushtrojmë, aq më natyrale bëhet të flasim nga zemra. Dhe kur kjo ndodh, bisedat shndërrohen nga beteja në ura.
= Imagjinoni çfarë mund të ndryshojë—në familjen tuaj, në klasë apo në vendin e punës—nëse më shumë prej nesh do të flisnin kështu. Ky është thelbi i KJD: jo fjalë perfekte, por një mënyrë e re për t’u lidhur me njëri-tjetrin.
